Rodzinna piecza zastępcza

Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2020 r. poz. 821 z późn. zm.)

Co to jest rodzinna piecza zastępcza?

Formami rodzinnej pieczy zastępczej są:

1. rodzina zastępcza:
   • spokrewniona (małżonkowie lub osoba, będący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka, tj. babcia, dziadek, brat, siostra),
   • niezawodowa (małżonkowie lub osoba, nie będący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka, np. ciocia, wujek, osoba niespokrewniona z dzieckiem),
   • zawodowa, w tym:
     • zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego (umieszcza się w niej dzieci do czasu uregulowania ich sytuacji prawnej, nie dłużej niż na 4-8 miesięcy lub do zakończenia postępowania sądowego o: powrót dziecka do rodziny, przysposobienie, umieszczenie w rodzinnej pieczy zastępczej).
     • zawodowa specjalistyczna (umieszcza się w niej w szczególności: dzieci legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, dzieci na podstawie ustawy z dnia 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, tj. niedostosowanych społecznie oraz małoletnie matki z dziećmi).
2. rodzinny dom dziecka (może w nim przebywać łącznie nie więcej niż 8 dzieci oraz osób, które osiągnęły pełnoletność przebywając w pieczy zastępczej).

Rodzina zastępcza i rodzinny dom dziecka zapewniają dziecku pozbawionemu całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej całodobową opiekę i wychowanie, w szczególności:

• traktują dziecko w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej,
• zapewniają dostęp do przysługujących świadczeń rodzinnych,
• zapewniają kształcenie, wyrównywanie braków rozwojowych i szkolnych,
• zapewniają rozwój uzdolnień i zainteresowań,
• zaspakajają jego potrzeby emocjonalne, bytowe, rozwojowe, społeczne, oraz religijne,
• zapewniają ochronę przed arbitralną lub bezprawną ingerencję w życie prywatne dziecka,
• umożliwiają kontakt z rodzicami i innymi osobami bliskimi chyba, że sąd postanowi inaczej.

Przy wypełnianiu swojej funkcji rodzina zastępcza i prowadzący rodzinny dom dziecka współpracują z ośrodkiem adopcyjnym, koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej i organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej.

Kto może zostać rodziną zastępczą?

Funkcję rodziny zastępczej mogą pełnić zarówno pary małżeńskie, jak i osoby niepozostające w związku małżeńskim, jeżeli:

• dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej,
• nie są i nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, oraz władza rodzicielska nie jest im ograniczona ani zawieszona,
• wypełniają obowiązek alimentacyjny - w przypadku, gdy taki obowiązek w stosunku do nich wynika z tytułu egzekucyjnego,
• nie są ograniczone w zdolności do czynności prawnych,
• są zdolne do sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem, co zostało potwierdzone zaświadczeniami o braku przeciwskazań zdrowotnych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, wystawionymi przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej,
• przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• zapewniają odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe umożliwiające dziecku zaspakajanie jego indywidualnych potrzeb, w tym:
  • rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego,
  • właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań,
  • wypoczynku i organizacji czasu wolnego.

Pełnienie funkcji rodziny zastępczej może być powierzone osobom, które nie były skazane prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe oraz nie figurują w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym.

W przypadku rodziny zastępczej niezawodowej, co najmniej jedna osoba tworząca tę rodzinę musi posiadać stałe źródło dochodów.

Dodatkowo przy doborze rodziny zastępczej dla dziecka uwzględnia się:

• osoby spokrewnione lub spowinowacone z dzieckiem, jeżeli dają gwarancję poprawy sytuacji dziecka,
• przygotowanie kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej,
• odpowiednią różnicę wieku między kandydatami do pełnienia funkcji rodziny zastępczej a dzieckiem,
• poziom rozwoju i sprawności dziecka, wymagania w zakresie pomocy profilaktyczno-wychowawczej lub resocjalizacyjnej oraz możliwości zaspokajania potrzeb dziecka,
• zasadę nierozłączania rodzeństwa,
• w miarę możliwości opinię wyrażoną przez dziecko.

Obowiązek sprawowania pieczy na dzieckiem i jego wychowania rodzina zastępcza lub rodzinny dom dziecka podejmuje z dniem faktycznego umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka:

• na mocy orzeczenia sądu opiekuńczego,
• na wniosek lub za zgodą rodziców dziecka, na podstawie umowy zawartej między rodziną zastępczą lub prowadzącym rodzinny dom dziecka a starostą właściwym ze względu na miejsce zamieszkania tej rodziny lub miejsca prowdzenia rodzinnego domu dziecka,
• w przypadku doprowadzenia dziecka przez Policję lub Straż Graniczą - dotyczy rodziny zastępczej zawodowej pełniącej funckcję pogotowia rodzinnego,
• na wniosek rodziców, dziecka lub innej osoby w przypadku, o którym mowa w art. 12 a ustawy z dnia 29 lipca 2015r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie - dotyczy rodziny zastępczej zawodowej pełniącej funckcję pogotowia rodzinnego.

Czy rodziny zastępcze oraz osoby prowadzące rodzinne domy dziecka mogą liczyć na pomoc?

Rodzinie zastępczej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka przysługują następujące świadczenia:

• 1002 zł miesięcznie - świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej spokrewnionej;
• 1517 zł miesięcznie - świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej zawodowej, rodzinie zastępczej niezawodowej lub rodzinnym domu dziecka;
• 306 zł miesięcznie - dodatek na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
• 306 zł miesięcznie - dodatek na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej zawodowej na podstawie ustawy z dnia 09.06.2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich.

Ponadto rodzinie zastępczej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka starosta może przyznać:

1. dofinansowanie do wypoczynku poza miejscem zamieszkania dziecka;
2. świadczenie na pokrycie:
   • niezbędnych kosztów związanych z potrzebami przyjmowanego dziecka - jednorazowo,
   • kosztów, związanych z wystąpieniem zdarzeń losowych lub innych zdarzeń mających wpływ na jakość sprawowanej opieki - jednorazowo lub okresowo;
3. rodzina zastępcza niezawodowa i zawodowa może otrzymywać dodatkowo środki finansowe na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego w wysokości odpowiadającej kosztom ponoszonym przez rodzinę zastępczą niezawodową albo zawodową na czynsz, opłaty z tytułu najmu, opłaty za energię elektryczną i cieplną, opał, wodę, gaz, odbiór nieczystości stałych i płynnych, dźwig osobowy, antenę zbiorczą, abonament telewizyjny i radiowy, usługi telekomunikacyjne oraz związanym z kosztami eksploatacji, obliczonym przez podzielenie łącznej kwoty tych kosztów przez liczbę osób zamieszkujących w tym lokalu lub domu jednorodzinnym i pomnożone przez liczbę dzieci i osób, które osiągnęły pełnoletność przebywając w pieczy zastępczej, o których mowa w art. 37 ust. 2 ustawy, umieszczonych w rodzinie zastępczej wraz z osobami tworzącymi tę rodzinę zastępczą. Powyższe środki finansowe starosta jest zobowiązany przyznać rodzinie zastępczej zawodowej, w której umieszczono powyżej 3 dzieci i osób, które osiągnęły pełnoletność przebywając w pieczy zastępczej, o których mowa w art. 37 ust. 2 ustawy, oraz jeżeli potrzeba przyznania tych środków zostanie potwierdzona w opoinii organizatora rodzinnej pieczy zastępczej;
4. rodzinie zastępczej zawodowej starosta może raz do roku przyznać świadczenie na pokrycie kosztów związanych z przeprowadzeniem niezbędnego remontu lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego.

Prowadzący rodzinny dom dziecka otrzymuje środki finansowe na:

1. utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego, w którym jest prowadzony rodzinny dom dziecka, w wysokości odpowiadającej kosztom ponoszonym przez rodzinny dom dziecka na czynsz, opłaty z tytułu najmu, opłaty za energię elektryczną i cieplną, opał, wodę, gaz, odbiór nieczystości stałych i płynnych, dźwig osobowy, antenę zbiorczą, abonament telewizyjny i radiowy, usługi telekomunikacyjne oraz związanym z kosztami eksploatacji, obliczonym przez podzielenie łącznej kwoty tych wydatków przez liczbę osób zamieszkujących w tym lokalu lub domu jednorodzinnym i pomnożone przez liczbę dzieci i osób, które osiągnęły pełnoletność przebywając w pieczy zastępczej, o których mowa w art. 37 ust. 2 ustawy, umieszczonych w rodzinnym domu dziecka wraz z prowadzącym rodzinny dom dziecka;
2. pokrycie niezbędnych kosztów związanych z remontem lub ze zmianą lokalu w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego, w którym jest prowadzony rodzinny dom dziecka;
3. pokrycie innych nieprzewidzianych kosztów zawiązanych z opieką i wychowaniem dziecka lub funkcjonowaniem rodzinnego domu dziecka.

Rodzinie zastępczej zawodowej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka przysługuje wynagrodzenie nie niższe niż kwota 2000 zł miesięcznie.

Rodzinie zastępczej zawodowej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego przysługuje wynagrodzenie nie niższe niż kwota 2.600 zł miesięcznie.

Ustalając wysokość wynagrodzenia dla rodziny zastępczej zawodowej oraz prowadzącego rodzinny dom dziecka bierze się pod uwagę w szczególności:

1. Kwalifikacje.
2. Ukończone szkolenia.
3. Oceny rodziny zastępczej oraz prowadzącego rodziny dom dziecka.

Rodziny zastępcze oraz rodzinne domy dziecka, na ich wniosek, mogą być wspierane przez rodziny pomocowe. Podstawą umieszczenia dziecka w rodzinie pomocowej jest umowa między starostą a rodziną pomocową. W przypadku czasowego niesprawowania opieki nad dzieckiem przez rodzinę zastepczą oraz prowadzącego rodzinny dom dziecka piecza nad dzieckiem może zostać powierzona rodzinie pomocowej. Czas pobytu dziecka w rodzinie pomocowej nie może przekroczyć 2 miesięcy. Piecza zastępcza nad dzieckiem może być powierzona rodzinie pomocowej, w szczególności w okresie:

1. czasowego niesprawowania opieki nad dzieckiem przez rodzinę zastępczą lub prowadzącego rodzinny dom dziecka w związku z wypoczynkiem - rodzina zastępcza zawodowa lub prowadzący rodzinny dom dziecka mają prawo do czasowego niesprawowania opieki nad dzieckiem w związku z wypoczynkiem, w wymiarze 30 dni kalendarzowych w okresie 12 miesięcy (w tym czasie rodzinie zastępczej zawodowej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka przysługuje wynagrodzenie), udziałem w szkoleniach lub pobytyem w szpitalu;
2. nieprzewidzianych trudności lub zdarzeń losowych w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka.

Rodziną pomocową może być:

1. rodzina zastępcza niezawodowa, rodzina zastępcza zawodowa lub prowadzący rodzinny dom dziecka;
2. małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim przeszkoleni do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub rodziny przysposabiającej.

W przypadku gdy w rodzinie zastępczej zawodowej lub w rodzinie zastępczej niezawodowej przebywa więcej niż 3 dzieci oraz w przypadku, gdy w rodzinnym domu dziecka przebywa więcej niż 4 dzieci, na wniosek rodziny zastępczej lub prowadzącego rodzinny dom dziecka, zatrudnia się osobę do pomocy przy sprawowaniu opieki nad dziećmi i przy pracach gospodarskich. Osobę do pomocy przy sprawowaniu opieki nad dziećmi i przy pracach gospodarskich zatrudnia się na podstawie umowy o pracę lub umowy o świadczenie usług.

Rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka obejmuje się, na ich wniosek, opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. Do zadań koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej należy w szczególności:

1. udzielanie pomocy rodzinom zastępczym i prowadzącym rodzinne domy dziecka w realizacji zadań wynikających z pieczy zastępczej;
2. przygotowanie, we współpracy z asystentem rodziny i odpowiednio rodziną zastępczą lub prowadzącym rodzinny dom dziecka, planu pomocy dziecku;
3. pomoc rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka w nawiązaniu wzajemnego kontaktu;
4. zapewnianie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka dostępu do specjalistycznej pomocy dla dzieci, w tym psychologicznej, reedukacyjnej i rehabilitacyjnej;
5. zgłaszanie do ośrodków adopcyjnych informacji o dzieciach z uregulowaną sytuacją prawną, w celu poszukiwania dla nich rodzin przysposabiających;
6. udzielanie wsparcia pełnoletnim wychowankom rodzinnych form pieczy zastępczej;
7. przedstawianie corocznego sprawozdania z efektów pracy organizatorowi rodzinnej pieczy zastępczej.

Do pobrania formularze:

Szczegółowych informacji dotyczących wsparcia rodzin zastępczych udzielają:

• pracownicy Sekcji ds. świadczeń dla rodzin zastępczych - ul. Hutnicza 1a, tel. 81 466 53 44
• pracownicy Sekcji ds. wsparcia rodzin zastępczych
  ul. Poniatowskiego 4, tel. 81 466 55 98-99 (koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej)
  ul. Hutnicza 1a, tel. 81 466 53 45 lub 46 (pracownicy socjalni).